"آزمایش در رابطه با دین"

*ترفند آزمایشی ای که گودوین واتسون بکار بست به الگوی مفهومی امروز نزدیک تر است.در یک گرد همایی میان فرقه ای،که چند صد پسر نوجوان در آن شرکت داشتند،هفت جلسه ی عبادی که به دقت تنظیم شده بود برگزار شد.یک جلسه مثلا از متون نمایشی ای تشکیل شده بود که بر وسعت و پیچیدهگی عالم تاکید می کرد؛دیگری شامل موسیقی عمیقا تاثیر گذار بود؛سومی سلسله متونی را عرضه می کرد که اصول یا آرمان های مذهبی رایج را در تقابل با آمارها یا مورد پژوهی هایی قرار می داد که بیانگر واقعیت های تلخ بودند.در پایان هر جلسه،از پسر ها خواسته میشد که میزان عبادی بودن جلسه را روی مقیاس هفت درجه ای مشخص کنند.پس از آخرین جلسه،از آنان خواسته شد هر هفت جلسه را به ترتیب اولویت رتبه بندی کنند.نظر افرادهم پس از هرجلسه پرسیده می شد.واتسون گزارش میدهد که جلسه ی موسیقی بالاترین نمره ها،و آنکه بر طلب معنا در جهانی پهناور تاکید داشت پایین ترین نمره هارا بدست آورد.در کل،جلساتی که بیشتر بر احساس تاکید میکردندتا محتوای عقلانی در مرتبه ی بالاتری قرار گرفتند.اختلاف در سن،تعلقات فرقه ای،بزرگی و کوچکی شهر زادگاه،و تجربه ی کاری در درجه بندی های بسیار بی تاثیر بود.(ص254)

*تاثیر گذاری شکل های خاصی از عبادت نیز موضوع یک سلسله آزمایش هایی بودکه روت هیل برای پایان نامه ی دکترا اش در مدرسه ی الهیات دانشگاه شیکاگو انجام داد.هیل می خواست تاثیرات مجموعه ای شش نمایشنامه را بر نگرش نسبت به دیگر نژاد ها و گروه های قومی و نیز بزهکاران بسنجد.هر نمایش نامه در یک مراسم عبادی که شامل آواز،خواندن متون و دعای مناسب بود اجرا می شد.سه نمایشنامه ی نخست در مراسم عبادی شامگاهی که به طور منظم طراحی شده بودعرضه شد و این موضوعات را در بر میگرفت:دشواری های روابط چینی-آمریکایی؛ویژگی ها و تلاش های انسانی مثبت،و پارسایی ساده ی دهقانان روسی؛و مسائلی که گروهی از مهاجران یهودی لهستان برای درخواست ورود به آمریکا پیش رو داشتند.سه نمایشنامه بعدی برای گروهی ار جوانان اجرا شد که درست پیش از مراسم شامگاهی یکشنبه حضور می یافتند؛در این نمایشنامه ها سه موضوع مطرح می شد:امکان به توبه واداشتن بزهکاران با مهربانی نه از راه اجرای عدالت؛بدی های مجازات اعدام وامید الغای آن؛وجود نیکی در کنار بدی،در زندگی بزهکاران معروف.

آزمودنی های این بررسی عبارت بودند از 79تن از عوامل اجرا و تولید،186تن از حضار،و101تن دیگر از جماعت همان کلیسا یا کلیساهای نزدیک که به عنوان گروه های گواه آزاد و هم ارز در نظر گرفته می شدند.بازیگران و حضار پرسشنامه های نگرشی مناسب را پیش و پس از شرکت در این جلسات نمایشی عبادی تکمیل میکردند؛با برخی از آنها مصاحبه هم صورت میگرفت.افراد گروه های گواه پس از یک فاصله ی زمانی هم ارز،پرسشنامه هارا برای بار دوم هم تکمیل می کردند.

هیل گزارش می دهد که بازیگران و حضاری که در نخستین مجموعه ی نمایش ها شرکت داشتند در مقایسه با گروه های گواه،به طور میانگین،کاهش بیشتری را در میزان تعصب نژادی نشان دادند.لیکن در قبال نمایش های مربوط به بزهکاری،فقط بازیگران تغییرات مثبتی در نگرش خود نشان دادند،و در مورد آنان هم تغییر فقط در یکی از دو اندازگیری نگرش پدید آمد.جالب اینکه در کل پژوهش،بزرگترین تغییر درنگرش را کسانی نشان دادند که فعالانه در تولید نمایش دخالت داشتند-بیش از همه خود بازیگران-سن و سال هم عامل قابل توجهی بود:بازیگران مسن تر،در مقایسه با بازیگران جوان تر دبیرستانی،تغییرات بیشتری را در نگرش خود نشان دادند.هیل همچنین دلیل می آورد که این شش نمایشنامه به لحاظ تاثیر گذاری متفاوت بودند،و آنها که کمتر تعلیمی و جدلی بودند تاثیر بیشتری داشتند.داده های مصاحبه ای نشان می داد که تاثیر نمایش ها در تغییر نگرش کم و بیش متناسب با پاسخ عاطفی ای بود که بر می انگیختند.(ص254-255)

منبع:روانشناسی دین دیوید وولف/مترجم:دکتر محمد دهقانی/انتشارات رشد1386.

تحلیل و نتیجه گیری:انسان تحت تاثیر یک موضوع خاص در اطراف از لحاظ عاطفی یا احساس بشدت تحت تاثیر قرار میگیرداگر چه ممکن است موقت باشداما احساس انسان به صورت ناخودآگاه سریع تر نسبت به عقل فعال می شود.احساس مانند اعمال غیر ارادی در دستگاه عصبی انسان است که به صورت بازتابی و سریع پاسخ میدهددر صورتیکه فکر کردن و استفاده از عقل اختیاری و ارادی است که به زمان بیشتری نیاز دارد.